Plasterk: ‘Even de democratie herinrichten, zo terug’

Je kan van hem zeggen wat je wilt, maar Ronald Plasterk zit als minister in dit kabinet niet bepaald stil. We hebben het dan ook redelijk vaak over hem op Retecool. Voornamelijk in het kader van privacy en zijn notoire gebrek aan respect voor die privacy.

Blijkbaar heeft Plasterk echter nog tijd over want onderwijl was het bijna aan onze aandacht ontsnapt dat hij ook bezig is met wat veranderingen in het definiërende instrument uit onze democratie: verkiezingen. Al een tijdje wordt er namelijk gewerkt aan de “Tijdelijke experimentenwet stembiljetten“.

De wet dekt een hele lading aan kleine wijzigingen in de manier waarop het stembiljet eruit ziet, naast twee cruciale nieuwe onderdelen van het stemmen die nu nog niet bestaan.

Ten eerste wil Plasterk voortaan foto’s van kandidaten tonen op het stembiljet. Dit zou ertoe moeten leiden dat het stemmen voor laaggeletterden toegankelijker wordt. Nu heb je in Nederland ook stemrecht als je niet lang genoeg over politiek kan nadenken om de naam van degene met wie je het eens bent te onthouden en willen we daarom niet aan de discussie beginnen of we stemmen in die gevallen wel zouden moeten aanmoedigen. Want niet alleen laaggeletterden worden door het opnemen van foto’s beïnvloedt – die Kiesraad geeft aan dat gelaatskenmerken van kandidaten een significante invloed op, met name, zwevende kiezers heeft. Dit roept de Kiesraad ook niet zomaar: die uitspraak baseert de raad op een onderzoek uit 2010[pdf].

Ten tweede wil Plasterk een nieuw soort stem invoeren: eentje op een partij in plaats van op een kandidaat. In Nederland bestaan partijen als een organisatie van politici, maar we stemmen niet op partijen maar op kandidaten. Het introduceren van een stem op een organisatie in plaats van op een kandidaat is een fundamentele wijziging van onze democratie. Of, zoals de Kiesraad zegt:

Introductie van de partijstem in een kiesstelsel dat tot nu toe nauwelijks notie geeft van het bestaan van politieke partijen is een principiële verandering.

Plasterk wil dus even in één moeite door de manier waarop we verkiezingen houden op twee wezenlijk belangrijke punten wijzigen. Dit voorstel is al ongeveer een jaar in ontwikkeling en tot nu toe is er geen vorm van publiek debat over deze wijzigingen geweest. Op 16 mei houdt de kamer een plenair debat over dit wetsvoorstel – wellicht wordt het tijd dat het ons (redders van de democratie dat we er zijn) ook iets meer gaat interesseren.