Het Oekraïense kunstlandschap wordt de laatste jaren meer en meer bevolkt door activistische kunstenaars, die met hun kunst zowel de Oekraïense maatschappij een spiegel willen voorhouden, als aan de buitenwereld willen tonen wat er allemaal gaande is. In de nieuwe serie ‘Oekraïne – Kunst in verzet’, zullen we een aantal van die kunstenaars voor het voetlicht brengen. We beginnen met een kijkje in de gedachtewereld van twee geëngageerde architecten, die elementen uit de architectuur en stedenbouw gebruiken, als metaforen voor de huidige politieke en militaire gebeurtenissen in het land.
Afgelopen vrijdag opende in het Visual Culture Research Center in Kiev, de tentoonstelling ‘better, worse, even worse’. Een project van de Oekraïense architecten/kunstenaars Ivan Melnychuk en Oleksandr Burlaka. De inspiratie voor het het project is de bouw van een brug over de Straat van Kertsj, die het geannexeerde Oekraïense schiereiland Krim voor eens en altijd aan het Russische vasteland moet gaan verbinden.
De architecten vragen zich onder andere af hoe het kan, dat in de politiek het woord ‘brug’ tegenwoordig verwijst naar “vriendschap”, “eenheid” en “overeenstemming”. Immers, zo zeggen ze, is een brug vanuit het perspectief van de architectuurgeschiedenis, vooral een militair instrument dat dient voor expansie naar nieuwe gebieden en het bewerkstelligen van effectieve controle over die gebieden. Zo ook deze brug.
“Het idee om twee punten te verbinden met een rechte lijn, is de realisatie van wiskundige abstractie. De belangrijkste functie van de brug is hetzelfde gebleven: om makkelijk krijgsgevangenen naar hun werkplek te kunnen transporteren. De belofte van een economische wonder wordt gedreven door de imitatie van een offer. (Bonuspunten voor wie die zin snapt). Deze superbrug is een enorm altaar over een zee van bloed.”
Dat Rusland de brug natuurlijk vooral bouwt om De Krim onafhankelijk van Oekraïne te maken is evident en onderschrijft het bovenstaande. De Russische propagandamachine echter, brengt het verhaal geheel anders. Rusland ziet de brug vooral als een “betrouwbare verkeersverbinding” en gooide er om de geweldigheid van het project maar eens te benadrukken, onderstaand promofilmpje (met extragratis softpr0n muzakje) tegenaan.
De kunstenaars protesteren trouwens niet alleen tegen Rusland. Ook ‘Het Westen’ krijgt er van langs. Volgens de architecten is Europa het schoothondje van Rusland en zijn ze met open ogen in de welvaart belovende propagandamachine van de Russen getrapt. “De brug verbindt Rusland met Europa. Het is de brug tussen twee welvaartsstaten. De landen die ertussen liggen tellen niet mee. Zij worden slechts gezien als de liflafjes die je overlaat op je bord na het hoofdgerecht te hebben gegeten.”
De tentoonstelling is nog tot 27 maart te bekijken (in Kiev, dat dan weer wel). Het Visual Culture Research Center is in 2008 opgericht als platform voor academici, kunstenaars en activisten. Het centrum zet kunst en wetenschap in, om maatschappelijke kwesties onder de aandacht te brengen. Met zijn activiteiten laat het centrum zien hoe belangrijk kunst en cultuur zijn voor een progressieve democratische maatschappij. Het instituut won vorig jaar de Prinses Margriet Award.
