Waar de meeste mensen in Nederland ondertussen wel enigszins bekend zijn geworden met het Nederlandse perspectief en de Nederlandse argumenten, leek het Referendumreporter.nl eens tijd om ons wat meer te verdiepen in Oekraïne. Hoe leeft het associatieverdrag onder de Oekraïense bevolking? Welke verwachtingen heeft men van het associatieverdrag? Welke zorgen heeft men? En vooral: hoe wordt in Oekraïne aangekeken tegen het Nederlandse Referendum? Referendumreporter nam het vliegtuig naar Kiev om de gevoelens en gedachten van de mensen in Oekraïne te gaan peilen.
Als we deze morgen nog even de straat op gaan in Kiev voor wat korte interviews, stuiten we al snel op scherpe veroordelingen van de politici in Oekraïne. Volgens een oudere man met wit haar en een boerenpet, zijn Porosjenko en andere politici bandieten. Een ander meent dat er ondanks het associatieverdrag over vijf jaar nog steeds niks veranderd is, weer een ander ziet geen enkel perspectief. In Oekraïne is het een rommeltje, het land is in oorlog en er is corruptie.
Met deze uitspraken in gedachten gaan we rond het middaguur op zoek naar mensen in het Oekraïense parlement, de Verchovna Rada. Uit de gesprekken die wij hebben gevoerd blijkt dat de Oekraïners vooral eigen politici wantrouwen. ‘Eerst zien, dan geloven’, lijkt een gedachte te zijn die veel Oekraïners met elkaar delen. Maar hoe kijken politici, journalisten en politiek analisten naar het associatieverdrag en het nadere referendum in Nederland? Wat gaat het verdrag voor Oekraïne betekenen in de strijd tegen corruptie en de weg naar meer democratie en een functionerende rechtsstaat?
Een clash tussen generaties
Eenmaal binnengekomen in het parlement – niet zonder connecties – blijkt het direct aanspreken van parlementariërs vrij lastig te zijn. Zelfs met interne hulp doen de parlementariërs uit de hoogte. Onze tolk vertelt dat de parlementariërs zichzelf heel wat vinden. Het wordt eventjes duidelijk waarom de Oekraïners in Kiev wél veel verwachting hebben van de EU, maar minder vertrouwen hebben in hun eigen politici. Volgens een parlementair journalist ligt de oorzaak van het gebrek aan vertrouwen in de politiek bij de oudere generatie en hun generatiegenoten in de politiek. In tegenstelling tot de oude generatie is de jongere generatie Oekraïners zich veel meer bewust van wat democratie en rechtsstaat kunnen inhouden. Het is een generatie die door te reizen, te studeren en via sociale media kennis heeft gemaakt met de Europese Unie. Ze zien de EU – Rusland heeft afgedaan – als voorbeeld.
Op de vraag aan diezelfde journalist welke rol de jongere generatie gaat spelen met betrekking tot de implementatie van Europese eisen die zijn opgenomen in het associatieverdrag is het antwoord kort: de hoofdrol. Zij zullen de stimulerende kracht moeten zijn achter de hervormingen in Oekraïne. Als zij het niet doen, zal er niks terecht gaan komen van alle afspraken die zijn gemaakt.
De oude generatie leeft 20 jaar terug en hanteert nog oude normen en waarden.
Ook corruptie maakt daar deel van uit. Er zijn echter lichtpuntjes op het gebied van het bestrijden van corruptie te noemen. Er is recentelijk een Nationaal Anti Corruptie Bureau (NABU) opgericht dat actief onderzoek doet en corruptie opspoort. Diverse mensen zijn reeds opgepakt wegens corruptie. Bij de oprichting van deze instantie, schenen jonge Oekraïners massaal gesolliciteerd te hebben om hier te mogen werken.
De jongere generatie is klaar met de oude gewoonten.
Maar het probleem van corruptie in Oekraïne is dat het door meerdere lagen van de samenleving in Oekraïne loopt en niet alleen beperkt is tot de politiek. In de hele samenleving moeten zaken veranderen en daarbij moet volgens sommigen de druk vanuit de EU een grote rol gaan spelen. De vraag is dus in hoeverre de jongere generatie het voortouw zal kunnen gaan nemen. De oudere generatie, waaronder ook president Porosjenko, zit immers nog altijd op het pluche.
Veel woorden wijden Oekraïners op straat dan ook niet over het politieke deel van het verdrag. De blik is al snel gericht op de economische voordelen die het associatieverdrag, naar hun verwachting, met zich mee zal brengen. Een van de journalisten die wij deze dag spreken geeft hiervoor een verklaring: de Europese markt draait om eerlijke competitie. Kleine Oekraïense ondernemingen – de ondernemingen die niet in handen zijn van oligarchen of politici – kunnen daar niet meer tegengehouden worden door corruptie en bureaucratie. Dit is voor veel Oekraïners in Kiev de manier om verandering te bewerkstelligen.