Referendum Reporter: Media in Oekraïne

Zoals je weet krijgt Retecool subsidie om een vóórstem bij het referendum te promoten. Referendum Reporter is een organisatie die neutraal is en informatie verstrekt over het referendum en het associatieverdrag. Ze beantwoorden vragen van burgers over het referendum.

Aangezien wij vinden dat je op basis van reëele neutrale informatie eigenlijk alleen maar vóór kunt stemmen hebben we de uitnodiging van Referendum Reporter aangegrepen om de door hen verzamelde content door te plaatsen. Hoe meer mensen juiste informatie in handen krijgen, des te beter.

De media spelen een belangrijke rol in de beeldvorming rondom het referendum over het associatieverdrag en bewijzen daarmee weer eens welke essentiële rol zij in de samenleving vervullen. Dit geldt natuurlijk niet minder voor de Oekraïense samenleving, en dit roept allerlei belangrijke vragen op. Hoe is het eigenlijk gesteld met de media in Oekraïne? Kunnen we spreken over een land waar er persvrijheid geldt en de rechten van journalisten gerespecteerd worden?

Sovjet-verleden

Toen Oekraïne nog onderdeel van de Sovjet-Unie bestond er geen vrije media zoals wij die nu kennen, en al langer bestond in de Westerse traditie. Ondanks het feit dat in de nadagen van het Sovjet-tijdperk er meer persvrijheid kwam, kan er gesteld worden dat Oekraïne nogal een slechte startpositie had op het gebied van vrije media na de onafhankelijkheid .

Omdat Oekraïne zich als post-Sovjet staat wou afzetten tegen het oude, communistische systeem werd er in de nieuwe Grondwet veel aandacht besteed aan grondrechten die verbonden waren aan de persvrijheid. Oekraïne had in vergelijking met andere Oost-Europese landen zelfs een opvallend progressief wettelijk kader met betrekking tot de media.

Problemen

Toch bleek in de praktijk vaak dat deze grondbeginselen niet (of niet volledig) geïmplementeerd werden in latere wetgeving en de uitvoering hiervan. De situatie was op zijn slechtst in 2003 toen Freedom House Oekraïne beoordeelde als ‘Not free’, een verslechtering ten opzichte van de jaren ervoor toen het land nog de stempel ‘Partly Free’ kreeg. In 2005 kreeg Oekraïne deze oude status weer terug en dit is tot op de dag van vandaag niet veranderd.

Dit wil niet zeggen dat er geen verschil meer was in persvrijheid afhankelijk van bijvoorbeeld de zittende president op dat moment. Onder president Janoekovitsj steeg het aantal klachten over schendingen van de persvrijheid, dit was ook een van de redenen voor het uitbreken van de Oekraïense revolutie van 2013/2014. Tijdens de revolutie verslechterde de situatie zelfs zo erg dat Oekraïne een van de gevaarlijkste plekken op aarde werd voor journalisten.

Pro-Russische media

Nadat president Janoekovitsj het land ontvlucht was verbeterde de situatie al snel weer en werden de gebeurtenissen openlijk in de media bediscussieerd. In 2015 gingen er weer stemmen op om enige censuur van de media toe te passen. Ditmaal tegenover de Russische media die een actieve propagandastrijd voerden ten tijde van de afscheiding van de Krim en het militaire conflict in het oosten van Oekraïne.

Alhoewel de persvrijheid onder de regering Porosjenko weer iets verbeterd is, het is bijvoorbeeld sinds kort verboden voor de Oekraïense autoriteiten om eigen krantenbedrijven te beginnen, zijn er nog wel veel ontwikkelpunten. Met deze meer pro-Europese regering richt de beperking van de persvrijheid zich meer op de Russische media en ook hier is weer te zien dat media zowel een wapen als het slachtoffer is van politieke conflicten.